Ўзбекистон Туркия алоқаларига оид ҳужжатлар китоб-альбом шаклида

Ўзбекистон Туркия алоқаларига оид ҳужжатлар китоб-альбом шаклида

Ўзбекистон ва Туркия давлатлари ўртасидаги муносабатлар узоқ тарихий босқичга эга. Туркий тилли мамлакатлар ўртасидаги ришталар яна ҳам мустаҳкамланаётган бугунги кунда эса ўзаро ҳамкорлик алоқалари янги босқичга кўтарилди. Айни икки мамлакатнинг туркий халқлар тамаддунининг тамал тошини қўйишда икки халқ ўртасидаги дипломатик алоқалар, илм-фан вакилларининг якдиллиги, адабиёт ва санъат муштараклигини алоҳида тилга олиш керак.

2018 йил 30 апрелда “Ўзархив” агентлиги билан Туркия Республикаси Бош вазири девони ҳузуридаги Давлат архивлари бош дирекцияси ўртасида ҳамкорликка доир протокол имзоланган эди. Ушбу ҳамкорликнинг илк самараси сифатида “Ўзбекистон Туркия алоқалари ҳужжатларда” китоб альбоми чоп этилди. Унда икки мамлакат архивларидан танлаб олинган 113 та ҳужжат чоп этилган. Алоҳида қайд этиш ўринлики, мазкур китоб тарихчи архившуносларнинг заҳматли меҳнати эвазига чоп этилди.  

Китобдан ҳар икки мамлакат раҳбарларининг дил сўзлари ўрин олган. Мамлакатимиз Президенти Шавкат Мирзиёев 2017 йил Туркияга қилган сафари чоғида Туркия-Ўзбекистон муносабатларига доир икки давлат архивларидаги сараланган ҳужжатлар асосида тадқиқот олиб бориш масаласи тилга олинган эди. 

Мазкур китоб ушбу эзгу тилакларнинг ижобати бўлди. Туркия Республикаси Президенти Ражаб Таййип Эрдўғон эса: ”Ушбу китоб орқали мен мазкур муштарак истагимизнинг рўёбга чиққанидан жуда хурсандман. Худо хоҳласа, келажакда мамлакатларимиз ўртасида олиб бориладиган бундай тадқиқот ишлари орқали умумтарихий, маданий ва инсоний меросимизга мувофиқ Туркия ва Ўзбекистоннинг биродарлигини мустаҳкамлаймиз”, дея қалб сўзларини ифода этади.  

Китоб-альбомнинг икки мамлакат жамоатчилиги учун аҳамиятини яна бир бор таъкидлаб, Президентимиз Шавкат Мирзиёев шундай дейди: "Сўнгги йилларда мамлакатларимиз ўртасидаги маданий-гуманитар ҳамкорлик жадал ривожланмоқда. Олим ва тадқиқотчиларимиз икки давлатнинг ўзига хос ва муштарак тарихи, маданияти, урф-одат ва анъаналари, қадимий ва серқирра адабиёти ҳақида илмий тадқиқотлар олиб боришмоқда. Жумладан, бугун дунё юзини кўраётган ”Ўзбекистон-Туркия алоқалари ҳужжатларда” номли китоб-альбом ҳам нафақат икки давлатнинг тарихий муносабатларини ёритиб беришга, балки қардош халқларнинг азалий дўстлигини янада мустаҳкамлашга хизмат қилиши шубҳасиз"  

Китобдан ўрин олган ҳужжатларнинг мазмун мундарижаси ранг-баранг. Уларда Туркистондан келаётган Ҳаж зиёратчилари ва савдогарларининг йўллардаги хавфсизлиги, Ҳажга борган Анушахонннинг меҳмондўстлиги, Эронда зиндонбанд қилинган ҳожиларнинг қутқарилиши, Туркистондан келган элчиларнинг қабул қилиниши, хонлардан олиб келинган ва олиб бориладиган совға-саломлар, элчилар ва ҳамроҳларнинг мўйна ва бошқа ҳадялари, вафот этган элчи ва унинг ҳамроҳларини ўз юртига қайтариш, Туркистон хонлари ва мусулмонларнинг низоларини ҳал этиш, Усмонийлар юртида қолган асли туркистонликларнинг мукофотланиши, ёрдам кўрсатилиши, Усмонийлар мамлакатидан бошпана топган мусофирларни жойлаштириш, Мадинадаги ўзбек мадрасасига мударрис тайинланиши, ўзбеклар даргоҳи, Туркистон ҳақидаги Усмонийлар хорижий элчиларининг қайдлари,Туркистондан Усмоний ҳарбий иншоотлари ва Ҳижоз темир йўли учун ёрдам, Туркистондан ипак ва пахта чигитининг импорти ҳамда шу каби кўплаб мавзудаги маълумотлар ўрин олган.  

Ҳужжатларни ўргана туриб, тарихий манбаларнинг бугунги кунгача сақланиб қолгани-ю, уни замондошларимизга етказишда соҳа ходимлари, туркиялик биродарларимизнинг асрлар бўйи қилган эзгу заҳматини ҳис этасиз.  

Ҳужжатлар соддалаштирилган тарзда замонавий турк ва ўзбек тилларида тайёрланган. Ҳужжатлар мазмун ва шаклига кўра турлича. Улар талабнома, хат, буйруқ, номаи ҳумоюн, кичик расмий хат, нома, тазкира, хатти ҳумоюн, подшоҳ рухсати, рухсатнома, шаҳодатнома, иродаи сания, билдиришнома, ёзишма ва иродаи сания(амр) каби яна бир қатор кўринишларга эга.  

Китоб шаклан катта ва ранг-баранг ҳужжатларни қамраб олган замонавий андозада мукаммал тарзда чоп этилган.  

Бугун бутун дунёда архившунослар касб байрамини нишонламоқда. Заҳматли маънавий меҳнатни зиммасига олган мамлакатимиз архив соҳаси ходимларининг касб байрами муборак бўлсин! 

Эркин Шермонов,
Ўлжабой Қаршиев